Oriental Art Auctions Müzayede Evinin 17 Eylül 2021 Tarihli Müzayedesinde satışa sunulan Şile Bozgoca Köyü’ne ait Cuma Camii Kitabesi koordineli bir çalışma ile ülkemize iadesi sağlandı. Hatırlanacağı üzere bu kitabeyi İstanbul Büyükşehir Belediyesi az daha müzayededen satın alacaktı. İBB’nin eski eserlerimize olan duyarlılığı takdire şayan olmakla birlikte bu duyarlılığı Kültür ve Turizm Bakanlığı ile iş birliği içinde yürütmesi olası sorunların önüne geçecektir.
Tarihi kitabenin iade süreci, Marmara Üniversitesi Mimarlık Tarihçisi Dr. Neval Konuk Halaçoğlu’nun bakanlığa ihbarı ile başladı. Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanlarının incelemeleriyle kitabenin ülkemizden yasa dışı yollarla çıkarıldığı tespit edildi. Üzerinde ‘Şile Kazasının Bozgoca Kariyesinin El Hacı İbrahim Zade Hurşit Beyin Camii Şerifi Hayratıdır’ yazılıydı. Dışişleri Bakanlığına durum bildirildi. Lahey Büyükelçiliğimiz, Hollanda makamlarına diplomatik nota verdi. Diğer yandan Adalet Bakanlığı’na da durum bildirilerek Şile Cumhuriyet Başsavcılığınca eserin iadesi için adli istinabe talebi hazırlandı.
YERİNDE TESPİT
Adalet Bakanlığınca hazırlanan adli yardımlaşma talebi Hollanda makamlarına iletilince, esere Hollanda polisince el konuldu. Ancak Oriental Art Müzayede Evi’nin sahibi adına bir avukat aracılığıyla el koyma kararına itiraz edildi. Hollanda makamları, kitabenin Türkiye’ye ait olduğuna ve yasadışı yollarla Türkiye’den çıkarıldığına dair daha ayrıntılı bilgi talep etti. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanlığı uzmanları İstanbul Şile’deki Bozgoca Köyü’ne gitti. Köyün ileri gelenleri, yaşlılarla konuşuldu. Kömür ocaklarına gelenlerce kullanılan cami, 1960’lı yıllarda ocakların faaliyetlerinin bitirmesi ile terk edildiği ve bir süre sonra da caminin harabeye dönüp yıkıldığı anlaşıldı. Ancak köyün yaşlıları kitabeyi görmüşlerdi. Onların beyanları dosyaya eklendi.
MEZAR TAŞI DELİL OLDU
Söz konusu kitabeye ilişkin olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanlarıyla Şile İlçe Belediyesinde yapılan arşiv araştırmasında, 2019 yılında Şile’ye bağlı köy mezarlıklarında bir çalışma yapıldığı ve bu çalışmada Bozgoca Köyü mezarlığına da yer verildiği tespit edildi. Bahse konu çalışmada Bozgoca Köyü mezar taşları numaralandırılmış, mezar taşlarının transkripsiyonu yapılmıştı. Tam bingo denilecek fırsat ele geçmişti. Mezar taşlarının transkripsiyonu incelendiğinde 'Hacı İbrahimzade Hurşid Bey'in ailesinin kayıtları ortaya çıktı. Her ne kadar kitabede köyüne ve banisine kadar yazılı olsa da bir türlü ikna olmayan Hollandalılar deliller karşısında eseri iade etmek zorunda kaldılar.
Bu eserin ülkemize getirilmesinde Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı’nın diplomatik emekleri var. Ancak Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaçakçılık Daire Başkanlığı’nın titiz çalışması aslan payını bu ekibe vermeyi gerektiriyor. En başta Daire Başkanı Zeynep Boz olmak üzere tüm ekibi büyük bir alkışı hakkediyor. ‘’Her eser evinde güzeldir.’’
KOM DAİRENİN DE HAKKINI TESLİM EDELİM
Son yıllarda polis eski eser kaçakçılığı konusunda muhteşem operasyonlara imza atıyor. En son Miras operasyonu da bunlardan biri. 1750 tarihi eser Avusturya sınırında ele geçirildi. 17 kişi tutuklandı. Filmleri aratmayacak operasyonun arkasında Emniyet Genel Müdürlüğü KOM Daire Başkanlığı vardı. Şöyle bir küçük çalışma yapıp araştırdığımda bu şubenin son 5 yılda yapmış olduğu müthiş işlerin sebebinin anlayış değişikliği olduğunu gördüm. Alanında uzman personel eksikliği, kurumlar arası iş birliğinin olmayışı, ve konunun "daha büyük" sayılan suç tiplerinin altında kalması bu alandaki mücadeleyi zayıflatıyordu. Öncelikle Kom Daire Başkanlığına arkeolog alımı yapıldı. Arkeolog polisler hem konuyu sahiplendiler hem de suçun mücadele yollarını daha iyi tespit ettiler. Emniyetin bu stratejiden asla vazgeçmemesi, bu suçla mücadelenin temel prensibi olarak sürdürülebilir olması gerekiyor. Kurumlar arası koordinasyonun sağlanması, ilişkilerin güçlendirilmesi, sen-ben yaptım yerine, tüm aktörlerin haklarının teslim edildiği açıklamalar yapılması da bu ahengin en önemli parçası oldu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi, müzeler, üniversiteler KOM Daire'nin bu işte önemli paydaşları. KOM Daire operasyonel kabiliyeti, kriminolojik veri ve kayıtlara hızlı erişimiyle, paydaşlarının da beğeni ve desteğini sonuna kadar hak ediyor.
