'Teknolojinin aşırı kullanımı beyin çürümesine yol açabilir'

Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde 'Teknoloji Bağımlılığı ve Beyin Çürümesi' konulu panel düzenlendi. Moderatörlüğünü İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Besim Yıldırım'ın yaptığı panelde, Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatma Şimşek ile Prof. Dr. Hüseyin Köse, üniversite öğrencilerine teknoloji bağımlılığının zararlarını anlattı.

'BİR ANALİZ ETME, PROBLEM ÇÖZME GİBİ ÖZELLİĞİNİ KULLANMIYOR'

Beyinde hafıza ve öğrenme üzerine etkili bölümler bulunduğunu belirten Doç. Dr. Şimşek, "Sabahleyin erken saatlerde kalktığımızda dijital dünya ile uğraştığımız zaman, baktığımız her video içeriği veya görsel içerik beynimizdeki prefrontal korteksimizde bir yer işgal ediyor, amaçsız bir şekilde. Kısa, günlük, rutin videoları izliyoruz. Kısa videolar, dijital uyaranlar beynimizin sürekli bir konudan diğerine geçmesine sebep oluyor. Bu da prefrontal korteksteki analiz kabiliyetinin azalmasına sebep oluyor. Prefrontal korteks, hiçbir şekilde bir analiz etmeden sadece görsel içeriklerle doluyor. Bir analiz etme, problem çözme gibi özelliğini kullanmıyor. Hipokampus, bizim hem kısa hem uzun vadeli hafızamızda etkili olan bir beyin bölümü. Dijital içerikten her şeye ulaştığımız zaman, basit bir şeyi hatırlayamadık, hemen dijital içeriğe baktık, oradan gördük. Farklı bir bilgiye ulaşacağız. Hiç düşünmeden dijital ortamdan bunu arayarak, bulduk. Bu kez ne yapıyoruz; hipokampusu çalıştırmıyoruz. Aslında tıpta beyin çürümesi deyince akla ilk gelen hastalıklardan birisi, demanstır. Demansta ne oluyor? Beyinde hipokampus dediğimiz bölgede hasarlanma söz konusu oluyor. İnsanlarda kendisini unutkanlık olarak gösteriyor. Dijital dünyada geçirdiğimiz zaman zarfında, her şeyi oradan kullanarak öğrenmemiz hipokampusu çalıştırmamamıza sebep oluyor. Hipokampus çalışmadığı için zamanla zayıflıyor" diye konuştu.

'TEMEL ŞEY, DİJİTAL ORTAMDA ÇOK FAZLA SÜRE GEÇİRMELERİNDEN KAYNAKLI'

Beyin çürümesinde belirtilerin hafıza kaybı, düşünme ve karar verme zorlukları, konsantrasyon kaybı, sosyal izolasyon ve zihinsel yorgunluk şeklinde bulgularla ortaya çıktığını ifade eden Şimşek, "Bize başvuran hastalar, eskiden unutkanlık yakınmasıyla daha ileri yaşlarda olurken; şimdi genç insanlar, 20-25'li yaşlarda öğrenciler geliyor. 'Unutuyorum, konsantrasyon güçlüğü yaşıyorum, okuduklarımı anlamakta zorlanıyorum' gibi şikayetlerle başvuruyorlar. Aslında bu şikayetlerin temelinde yatan şey de kişilerin dijital ortamda çok fazla süre geçirmelerinden kaynaklı. Beyin çürümesinin bunun dışında fiziksel ve zihinsel bazı etkileri de var. Fiziksel olarak baş ağrısı, göz yorgunluğu, uyku bozukluğu gibi problemlere sebep oluyor" dedi.

'DOPAMİN SALINIMINDAKİ DENGEYİ BOZMUŞ OLUYORUZ'

Beyinde sinirler arası bilgi akışını sağlayan dopamin hormonunun teknoloji aşırı kullanıldığı zaman değişikliklere uğradığını anlatan Şimşek, "Teknolojik cihazlar, dopamin salınımını tetikliyor. Bu salınım kısa süreli mutluluk ve tatmin sağlıyor. Bizim izlediğimiz o kısa videolardaki içerikler veya bir oyun oynadığımız zaman elde ettiğimiz başarıların hepsi dopamin salınımını artırıyor. Dopamin salınımındaki dengeyi bozmuş oluyoruz. Dopaminin de fazla ya da az salınması vücudumuzda farklı sıkıntılar ortaya çıkmasına sebep oluyor. Bunun için dopaminin dengeli olması lazım. Sürekli olarak izlediğimiz kısa videolar dopamin ürettiği için bir süre sonra depolar artık dopamin üretememeye, üretme kabiliyetini kaybetmeye de başlıyor. İnsanlar böyle kısa videolardan, anlık tatmin sağladıkları için kendilerini zorlayacak işleri yapmakta motivasyon olarak güçlük çekiyorlar. 'Daha kolay dopamin salınacak şey varken niye zoruyla uğraşayım' diye bir psikolojiye bürünüyorlar. O yüzden de insanlar her şeyin kolayını tercih etmeye başlıyorlar. Böyle olunca da dopamin sürekli salınıyor. Belli bir süre sonra da tükenme düzeyine geliyor. Daha az çaba gerektiren ama kendilerini daha mutlu eden şeylere yönelmeye başlıyorlar. Dopamin seviyesinin düşmesi, kişilerde depresif yakınmalarının ortaya çıkmasına neden oluyor. Anksiyete, motivasyon bozukluğu gibi şikayetlerle kendini göstermeye başlıyor. Aşırı dopamin salınımı beynin kimyasal dengesini bozuyor. Ruhsal ve düşünce bozukluklarına sebep oluyor" diye konuştu.

'GENÇLERİN BEYİN GELİŞİMİNİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEBİLİYOR'

Aşırı teknoloji kullanan gençlerde erken yaşta dikkat dağılması, sosyal beceri eksikliği, düşük akademik başarıya yol açtığına dikkat çeken Şimşek, "Teknolojik bağımlılık, gençlerin beyin gelişimini olumsuz yönde etkileyebiliyor. Uzun vadede, dijital cihaz kullanımı beyin yapısında kalıcı değişikliklere sebep olabiliyor. Dijital dünya ile sürekli uğraşıp hazır bilgiye konup, beynimizi hiç çalıştırmadığımız zaman beyin kabuğu dediğimiz kısmında bir hacim kaybı ortaya çıkıyor. O zaman da kişilerin öğrenme yeteneği bozulabiliyor" dedi.

'DİJİTAL DETOKS YAPACAĞIZ'

Şimşek, beyin çürümesini önlemek için şu tavsiyelerde bulundu: "Dijital detoks yapacağız. Dijital ortamdan uzaklaşmaya çalışacağız. Dijital ortamları daha çok zeka oyunları ağırlıklı kullanacağız. Bize unutkanlık yakınmasıyla gelen hastalara daha çok zeka gerektirecek bilgisayar ortamında satranç oynayabilirsiniz, sudoku tarzında oyunlar oynayabilirsiniz diyoruz. Pozitif yönleriyle kullanmamız gerekiyor. Ekran süresini de sınırlamak gerekiyor. Beyin sağlığını korumak için düzenli fiziksel egzersiz yapacağız. Yeterli uyku uyumamız gerekiyor. Yeterli uyku için dopamin seviyesinin dengeli olması gerekiyor. Çünkü dopaminin fazlalığı, artı mavi ekranın oluşturduğu melatoninin azlığı bizde uyku bozukluğuna sebep olur. Sosyal etkinliklerde bulunmak için dijital ortamlardan uzaklaşmak gerekiyor. Teknolojiyi de bilinçli olarak kullanmamız gerekiyor. Teknolojinin aşırı kullanımı beyin çürümesine yol açabilir." (DHA)

Haber: Salih TEKİN - Kamera: Oktay POLAT / ERZURUM,(DHA)