Kentsel dönüşümde tarihi sur ve menfez ortaya çıktı

Trabzon’un Ortahisar ilçesi Çarşı-Mumhane-Pazarkapı Mevkii'nde, Tabakhane Vadisi Kentsel Dönüşüm Projesi çalışması başlatıldı. Çalışmalar sırasında yer altında antik Roma dönemi ile Osmanlı dönemine ait tarihi sur ile yaklaşık 200 metre uzunluğunda, 4 ila 4,5 metre genişliğinde, 3 metre yüksekliğinde ve kesme taştan yapıldığı belirlenen menfez ortaya çıktı. Trabzon Kalesi’nin 700 yıl önce inşa edilen Aşağıhisar surları ile 1850’li yıllarda Kuzgundere’nin ıslahı için yapılan menfez olduğu belirlenen yapılar için harekete geçildi. Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nca kentsel dönüşüm durdurulan alanda arkeologlar inceleme ve kazı yapacak. Tarihi alanların gün yüzüne çıkarılarak sanat galerisi ve yeraltı müzesine dönüştürülmesi isteniyor.

DOÇ. DR. ERÜZ: TARİHİ YAPI KALINTILARI TOPRAK ALTINDA

Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Deniz Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz, kentsel dönüşüm çalışması yapılan alanın antik Roma dönemi ile Osmanlı İmparatorluğu döneminden bugüne kadar gelen Trabzon’un en önemli ticaret merkezlerinden biri olduğunu söyledi.

Bölgede çok sayıda tarihi eserin ve yapı kalıntısının toprak altında bulunduğunu belirten Doç. Dr. Erüz, "Osmanlı döneminde Mumhane olarak bilinen bu bölge, Trabzon’un antik dönemdeki liman bölgesiydi. Yıllar içerisinde deprem, saldırı, yangın gibi nedenlerle oluşan yıkım ve yeniden yapılaşmaya bağlı olarak buradaki tarihi yapılar toprak altında kaldı. Son kazı çalışmalarında tarihi sur, Mumhane kulesi, eskiden köprü olan bir menfez ve çok sayıda yapının izi ortaya çıktı. Bölgenin altı, Roma dönemi ve daha eski tarihlerden kalan çok sayıda kalıntı ve insan yaşamına ve gemicilik ile ticari yaşama ait izler barındırıyor. Buradaki kazı çalışmaları artık arkeologlar denetiminde devam edecek ve yapılacak keşiflerle, Trabzon yakın gelecekte Türkiye’nin önemli antik kentleri listesinde hak ettiği yeri alacak" dedi.

'YERALTI MÜZESİNE DÖNÜŞTÜRÜLMELİ'

Açığa çıkan menfezin eski Mumhane Köprüsü olduğunu söyleyen Erüz, "Tabakhane Deresi olarak bilinen Kuzgundere’nin ıslahı için menfeze dönüştürüldü. Mumhane-Tabakhane Vadisi yönünde, Kadınlar Pazarı ile Kahramanmaraş Caddesi'ne uzanan ve Osmanlı Devleti’nin son dönemleri olan 1800’li yıllarda inşa edilen menfez, dönemin tarihi özelliklerini taşıyor. Yeni yapılan menfezle birlikte burası atıl duruma düşmüştür. Bu tarihi yapı restore edilmek sureti ile Fransa, İsveç gibi Avrupa ülkelerindeki örneklerden esinlenilerek sanat galerisi veya yeraltı müzesine dönüştürülerek Trabzon turizmine kazandırılmalıdır. Ana dehliz, Pazarkapı ve meydan yönüne açılan yan kollar ile kemer dehlizin tamamı bu proje için çok uygundur. Büyükşehir Belediyesi ve Kültür Bakanlığı tarafından böyle bir çalışma yapılarak hem tarih korumuş, hem de Trabzon kültürü ve turizmine önemli bir yeni değer kazandırmış olunur" diye konuştu.

Pazarkapı Mahallesi'nde esnaflık yapan Taner Kalkanoğlu ise kazı çalışmalarında ortaya çıkan menfez ile surların korunmasını isteyerek, "Zaman içerisinde üzerlerine binalar yapıldı, şimdi yeniden ortaya çıktı. 60 yıldır burada yaşıyorum. Ben çocukken, çoğu yıkılmış olan bu kale duvarının üzerinde çiçek toplardık" dedi.

TRABZON KALESİ

Trabzon Kalesi’nin günümüze kadar korunarak gelmiş olan surları şehrin eski yapılarını oluşturur. Bugünkü surların en eski bölümü M.Ö. 4'üncü yüzyıl Roma Dönemi’ne tarihlenmektedir. Bu yüzyılda şehri gören Ksenephon surların varlığından söz etmektedir. Trabzon surları Yukarı Hisar, İç Kale, Orta Hisar ve Aşağı Hisar olmak üzere dört bölüme ayrılmaktadır. Tabakhane ve Zağnos vadileri arasındaki yüksek kaya kitlesi üzerine kurulmuştur. Bu bölüm kalenin en eski bölümünü meydana getirmekte ve kaba olarak bir yamuğa benzemektedir. Şehrin adının bu trapez yamuk şeklinden geldiği düşünülmektedir.