35 santimetre yan yatan Yivli Minare'nin depremde yıkılma tehlikesi
Antalya'nın tarihi simgesi Yivli Minare'nin, depreme karşı dayanıklılık deneysel çalışmasında, güneye doğru 35 santimetre yatık olduğu ortaya çıktı. Akdeniz Üniversitesi'nden (AÜ) Prof. Dr. Ramazan Özçelik, "Yaptığımız ilk çalışmalarda, Yivli Minare'nin Antalya'da beklenen bir depremde yıkılmasının söz konusu olduğunu gördük" diye konuştu.
13'üncü yüzyılda Anadolu Selçuklu Hükümdarı 1'inci Alaeddin Keykubad tarafından yaptırılan Antalya'nın tarihi simgelerinden Yivli Minare'nin depreme karşı dayanıklılığının araştırılması için AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Anabilim Dalı'nda yüksek lisans çalışması yapıldı. Çalışmada, Yivli Minare'nin depreme karşı dayanıklılığı analitik olarak incelendi. Yapının dinamik parametrelerinin belirlenebilmesi için deneysel çalışma (ivme ölçüm çalışmasına bağlı yapı periyod tayini) yapıldı. Yivli Minare'nin tarihi eser olmasından dolayı malzeme dayanımı deneysel olarak belirlenemeyen çalışmada, yapıda meydana gelen gerilme değerleri literatürdeki benzer çalışmalarla karşılaştırıldı. Bu çalışmalara göre yapının basınç ve çekme gerilme değerlerinin literatürdeki limitlerin üzerinde olduğu kanaatine varıldı. Detaylı 3 boyutlu model üzerinde deneysel araştırmalardan elde edilen veriler doğrultusunda, Yivli Minare'nin 35 santimetre güneye doğru yatık olduğu ve yükseldikçe ekseninden kaydığı belirtildi. Çalışmada, Yivli Minare'ye ait güçlendirme projelerinin hazırlanarak ivedi şekilde uygulanması gerektiği sonucuna varıldı.
'HAFİF GÜNEYE YATMA SÖZ KONUSU'
AÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Bölümü Öğretim Üyesi ve Deprem Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ramazan Özçelik, çalışmayla ilgili bilgi verdi. Antalya'nın tarihi simgesi Yivli Minare'nin yapımının yüzyıllara dayandığını anlatan Prof. Dr. Özçelik, "Zamanla birlikte Yivli Minare'nin bazı bölümlerinde hasarlar, bazı bölümlerinde hafif güneye doğru yatmalar söz konusu. Dolayısıyla bu tarihi eser yapısının önümüzdeki yüzyıllarda hayatını devam ettirebilmesi için ciddi çalışmaya, belki de güçlendirmeye ihtiyacı var. Biz Akdeniz Üniversitesi olarak daha önce bir yüksek lisans tezimizde buraya ivme ölçer yerleştirdik. Bu tür yapılarda en büyük sıkıntı, tarihi eser yapılarının malzeme modellerini ve dayanımlarını bilmiyoruz. Tarihi eser olduğu için buradan örnek almamız mümkün değil. İvme ölçerden elde ettiğimiz periyot verisiyle birlikte binanın tahmini olarak depreme karşı dayanıklı olup olmadığının analizlerini yaptık. Yaptığımız bu ilk çalışmada, maalesef Yivli Minare'nin Antalya'da beklenen bir depremde yıkılmasının söz konusu olduğunu gördük" dedi.
ÜNİVERSİTE LABORATUVARINDA YİVLİ MİNARE İÇİN MALZEME ÜRETİLECEK
Prof. Dr. Ramazan Özçelik, kaba bir çalışmayla nihai sonuca ulaşmanın çok doğru olmadığını belirterek, Akdeniz Üniversitesi'nin açmış olduğu bir altyapı projesine, proje önerisi olarak bu çalışmayı sunduklarını söyledi. Prof. Dr. Özçelik, "Eğer desteklenirse bunu yapacağız. Daha önceki restorasyon çalışmalarında tarihi eserimizden alınmış küçük numune parçacıkları ve bunların kimyasal özellikleri var. Üniversitedeki laboratuvarımızda aynı kimyasal özelliğe sahip malzemeleri üreterek Yivli Minare'nin bir parçasını burada modelleyerek test edeceğiz. Testlerden elde ettiğimiz verilerle minareye ait en doğru simülasyonu yaparak depreme dayanıklı olup olmadığını ortaya çıkaracağız. Depreme dayanıksızsa bu sefer minaremizin güçlendirilmesi için alternatif yöntemler geliştireceğiz" diye konuştu.
DAYANIKLIKLIK SONUCU ORTAYA ÇIKACAK
Yivli Minare'nin ana bileşenlerinde 6-7 farklı malzeme kullanıldığını belirten Prof. Dr. Özçelik, "Minarede deprem esnasında farklı davranış gösterecek malzemeler bulunuyor. Dolayısıyla her bir malzemenin dayanımı bizim için çok önemli. Yüksek lisans tezimizde minareden ivme alarak tek bir malzeme düşünerek tek bir elastik model üzerinden bu minareye gelebilecek yaklaşık deprem kuvvetini bulduk. Bu deprem kuvveti hesabında çok büyük bir yanılma payımız yok ama deprem kuvvetinin karşısında malzeme ne kadar dayanıklı bunu tam bilemiyoruz. Onun için proje önerimizde biraz da malzemenin üzerine yöneldik. Dolayısıyla buradaki malzeme dayanımlarını net olarak bulma şansımız olursa gelecek deprem kuvvetinin hesabı konusunda çok sıkıntımız yok. Malzeme dayanımını tayin edebilirsek, deprem kuvvetinin oluşturacağı gerilmelerle malzeme dayanımını karşılaştırdığımızda nihai sonuç ortaya çıkacaktır" dedi.
