Liseliler, balık kılçığından sudaki cıva iyonlarını tespit eden kit geliştirdi
Zonguldak’ta, lise öğrencileri sudaki cıva iyonlarını tespit etmek için zargana balığı kılçığından faydalanarak 500 lira maliyetle test kiti geliştirdi. Proje, TÜBİTAK tarafından düzenlenen ‘Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’nda kimya alanında Ankara’da bölge 1’incisi seçildi.
Zonguldak Prof. Dr. Şaban Teoman Duralı Bilim ve Sanat Merkezi öğrencileri Bera Dilek (14), Deniz Berra Doğanay (14) ve Ekin Eren (14) TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’na sulardaki insan sağlığına ciddi zararları bulunan cıva iyonlarını tespit edecek bir proje ile katılmaya karar verdiler.
Yaklaşık 5 ay süren hazırlık sürecinin sonunda zargana balığının kılçığını kaynatıp çıkardıkları özünü de mikrodalga fırında yakarak elde ettikleri çözeltinin ultraviyole ışık altındaki parlamasıyla genç araştırmacılar, cıva iyonunun olup olmadığını gözlemlemeyi başardılar. Lise öğrencileri, danışman öğretmenleri Burcu Atabey Özdemir ile birlikte gittikleri Ankara’da düzenlenen bölge finalinde de kimya alanında birincilik elde ederek Türkiye Finalleri’ne katılma hakkı kazandı.
CIVA OLDUĞUNDA PARLAMIYOR
Deneyde zargana balığının kılçığından elde edilen sıvının ultraviyole ışık altındaki parlaması mavi ve yeşil tonlarında görülürken, test kitinde de benzer renkte parladığı görüldü. Suda bekletilen test kitinin parlamasında belirgin bir değişiklik görülmezken cıva çözeltisinde bekletilen kitte parlama olmadığı görüldü.
Deneyin yapılışını anlatan Ekin Eren, “Yediğimiz zargana balığı kılçıklarını saf su içinde kaynatarak özüt elde edip süzdük. Sıvımızı mikrodalgada yaktık. Bu maddeyi de saf su içinde beklettik. Aslında böylelikle yanmış yerlerdeki kuantum noktacıklarımız saf suya geçmiş oldu ve biz sıvımızı elde ettik. Bu sıvımız karanlık bir ortamda ultraviyole ışık altında parıldama gösteriyor.
Bu sıvımızı jel hale getirerek test kitleri oluşturduk. Test kitleri saf su içinde beklediğinde parıldamalarında herhangi bir değişim gözlemlenmiyor. Ama cıva iyonları içeren çözeltide beklettiğimizde parıldamaları bariz bir şekilde azalıyor. Aslında bu projemizde cıva iyonlarını tespit edebilecek test kitleri oluşturduk” dedi.
PATENT BAŞVURUSU
Eylül ayından beri proje üzerine çalıştıklarını söyleyen Bera Dilek, “Aslında cıvaları analiz etmek için üst düzey materyaller kullanılıyor. Ama biz bunu daha basit hale getirmek için böyle test kitleri oluşturduk. Daha sonrasında bu cıva testlerini herkes alıp kullanabilir. Sadece ultraviyole fener ve test kitlerimize ihtiyacı var. Patent için de başvuru yaptık, bekleme sürecindeyiz. Ayrıca seri üretime geçirmek istiyoruz bunun için de Teknopark firmalarıyla görüşüyoruz. Ortalama 500 liraya mal ettik ve satış fiyatı olarak da 75 lira olarak belirledik. Bir kutuda 30 adet test kiti var, bunlar 75 lira” ifadelerini kullandı.
Geliştirdikleri test kitlerinin insanların kolaylıkla ulaşıp emin olmadıkları suyu kontrol edebilmelerine fayda sağlayacağını belirten Deniz Berra Doğanay ise “İnsanlar rahatlıkla kendi imkanlarıyla emin olmadıkları suların içinde cıva olup olmadığını kolay bir şekilde tespit edebilecekler, içleri rahat olacaktır. İnsanların emin olmadıkları suları ve çeşme sularını rahatlıkla içebilmeleri ya da kullanmaları için bu test kitlerini kullanması yararlarına olacaktır. Hem kolay hem de çok ekonomik. Rahatlıkla da kullanılabilir” diye konuştu.
