'Çanakkale Savaşları'nın kahraman birliği 57'nci Alay, Tekirdağ'da değil Gelibolu'da kurulmuş
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdür Yardımcısı Dr. İsmail Sabah, 5 yıl süren doktora çalışması sonucunda Çanakkale Kara Savaşları'nın kahraman birliklerinden 57'nci Alay ile ilgili yeni gerçekleri ortaya çıkardı. Dr. Sabah, Tekirdağ'da kurulduğu ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ilk defa bu kentte karşılaştığı zannedilen 19'uncu Tümen ve 57'nci Alay'ın Gelibolu'da kurulduğunu tespit ettiklerini söyledi. Dr. Sabah, tümen komutanı Mustafa Kemal'in bizzat kendisinin Gelibolu'ya gelerek tümeni buradan alıp Tekirdağ'a götürdüğünü belirlediklerini de kaydetti.
Çanakkale Savaşları'nın üzerinden 109 yıl geçmesine rağmen, döneme dair yeni doğrular ortaya çıkıyor. ÇOMÜ AÇASAM Müdür Yardımcısı Dr. İsmail Sabah, 5 yıllık çalışma sonunda yakın zamanda hazırladığı doktora çalışmasında 57'nci Alay ile ilgili yeni gerçekleri ortaya çıkardı. 57'nci Alay'ın, 25 Nisan 1915 tarihinde Atatürk'ün ölmeyi emretmesiyle ve gerçekleştirmiş olduğu kritik muharebeyle Çanakkale Muharebeleri'nin sembol alaylarından biri olduğuna dikkati çeken Dr. Sabah, "Türk tarihinin ve Çanakkale Muharebeleri'nin belki de en çok tanınan alayı olma özelliğine sahiptir.
Yakın zamanda İstanbul Üniversitesi'nde Prof. Dr. Ali Fuat Örenç danışmanlığında 57'nci Alay ile ilgili bir doktora tezi hazırladım. Bu çalışma esnasında 57'nci Alay'ın kuruluşuyla ilgili literatürde mevcut olmayan bazı tespitlerde bulunduk. Bu zamana kadar 57'nci Alay'ın 1 Şubat 1915 tarihinde Tekirdağ'da kurulduğu ifade edilmekteydi. Ancak bu çalışma esnasında 3'üncü Kolordu ve 1'inci Kolordu'ya ait harp ceridelerinin incelediğimizde aslında kuruluşun bilinenden farklı bir şekilde gerçekleştiğini gördük" dedi.
'GELİBOLU'DA KURULDUĞUNU TESPİT ETTİK'
Çanakkale Boğazı'na yönelik ilk saldırının 3 Kasım 1914 tarihinde gerçekleştiğini hatırlatan Dr. Sabah, "Çanakkale Savaşları'nın ilk şehitlerini verdiğimiz bir tarih. 3'üncü Kolordu'nun bir diğer tümeni olan 8'inci Tümen'e ise 7'nci Tümen'den boşalan yere, yani Tekirdağ'a hareket emri veriliyor. Fakat Mısır'da İngilizlere yönelik Cemal Paşa komutasındaki 4'üncü Ordu'nun bir harekat gerçekleştirilmesi kararlaştırıldığında 3'üncü Kolordu'ya bağlı olan 8'inci Tümen'in 4'üncü Ordu emrine verilmesi kararlaştırılıyor.
Bunun üzerine 1'inci Ordu Komutanlığı, 31 Aralık 1914 tarihinde 'gizli' ibaresi taşıyan bir yazıyla 3'üncü Kolordu'ya kendisinden ayrılacak olan 8'inci Tümen'in yerine yeni bir tümenin kurulmasıyla ilgili görüşlerini soruyor. 3'üncü Kolordu bünyesinde yeni bir tümenin kuruluşuna dair çalışmalar ya da yazışmalar ilk defa böylelikle başlamış oluyor" diye konuştu.
'İLK KURULUŞ ÇALIŞMALARININ GELİBOLU'DA BAŞLADIĞINI SÖYLEYEBİLİRİZ'
Cerideler incelendiğinde 57'nci Alay'ın ilk kuruluş çalışmalarının Gelibolu'da başladığı sonucuna ulaştıklarını belirten Dr. Sabah, "Tarihler 21 Ocak 1915'e geldiğinde 1'inci Ordu Komutanı Liman Von Sanders, 3'üncü Kolordu'ya yeni bir tümenin kurulması için kesin emrini veriyor. 21 Ocak'ta verilen emirle birlikte Gelibolu'da bulunan 3'üncü Kolordu 19 numara alacak olan tümenin kuruluş hazırlıklarına başlıyor. Burada dikkatimizi çeken nokta; yeni bir tümenin kuruluş emri verildiğinde 3'üncü Kolordu karargahı halihazırda Gelibolu'da bulunmakta. Dolayısıyla tümen komutanlığına atanmış Sofya Askeri Ataşesi Mustafa Kemal Bey, tümenin başına gelmeden önce tümenin kuruluş hazırlıkları Gelibolu'da 3'üncü Kolordu tarafından yürütülüyor. 3'üncü Kolordu ceridelerine baktığımızda hem 19'uncu Tümen'in hem de 19'uncu Tümen'in alaylarından biri olan 57'nci Alay'ın ilk kuruluş çalışmalarının kesinlikle Gelibolu'da başladığını söyleyebiliriz. Nitekim tarihler 28 Ocak 1915'e geldiğinde; ki bu tarih aynı zamanda İngilizlerin Çanakkale'de bir cephe açma kararını verdikleri tarihtir" açıklamalarında bulundu.
'TÜMENİ GELİBOLU'DAN ALIP TEKİRDAĞ'A GÖTÜRDÜĞÜNÜ TESPİT ETTİK'
Dr. Sabah, 19'uncu Tümen'in Gelibolu'da kurulduğunu belirterek, "28 Ocak 1915 tarihinde Gelibolu'da 57'nci Alay'ın 1'inci taburu teşkil ediliyor. Hatta bunun için kurbanlar kesiliyor ve dualar okunuyor. 31 Ocak 1915 tarihine geldiğimizde 19'uncu Tümen Komutanlığı'na atanmış olan Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Bey'in ilk olarak Gelibolu'ya geldiğini, Çanakkale Savaşları'nda ün salacağı 19'uncu Tümen'i ve 57'nci Alay’ı ilk defa burada gördüğünü görüyoruz. Hatta tümeni buradan alarak yine 31 Ocak akşamı Tekirdağ'a hareket ettiğini ve 1 Şubat 1915 tarihinde de Tekirdağ'a ulaştığını anlıyoruz. Aslında biz böylelikle bu zamana kadar Tekirdağ'da kurulduğu zannedilen ve Mustafa Kemal Bey'in ilk defa Tekirdağ'da karşılaştığı zannedilen 19'uncu Tümen'in aslında Gelibolu'da kurulduğunu, aynı şekilde 57'nci Alay'ın da Gelibolu'da kurulduğunu ve tümen komutanı Mustafa Kemal Bey'in bizzat kendisinin Gelibolu'ya gelerek tümeni buradan alıp Tekirdağ'a götürdüğünü tespit etmiş olduk" ifadelerini kullandı.
'BİLİNENLERDEN ÇOK FARKLI SONUÇLARA ULAŞMIŞ OLDUK'
Dr. Sabah, yapılan araştırmalarda 57'nci Alay ile ilgili bir diğer tespitin ise alayın komutanı Hüseyin Avni Bey ile ilgili olduğunu söyledi. Dr. Sabah, "57'nci Alay kurulduğu zaman literatüre baktığımızda 1 Şubat 1915 tarihinde Hüseyin Avni Bey'in alay komutanı olarak görüldüğü ifade edilmekte. Ancak 57'nci Alay ceridelerini incelediğimizde 57'nci Alay kurulduğu andaki ilk komutanının Binbaşı Ali isminde başka bir subayın olduğunu gördük. Hüseyin Avni Bey 57'nci Alay, Çanakkale'ye gelmeden 3 gün önce yani 22 Şubat 1915 tarihinde yapılan düzenleme ile alay komutanlığını almış olduğunu gördük. Aslında bu çalışmayla 57'nci Alay'ın kuruluşundan Mustafa Kemal Bey ile ilişkisine ve alay komutanının atandığı tarihe kadar aslında literatürde bilinenlerden çok farklı sonuçlara ulaşmış olduk" dedi. (DHA)
