Kadınların soyadı mücadelesi devam ediyor

Anayasa Mahkemesinin 22 Şubat 2023 tarihli kararı, kadınların evlendikten sonra soyadlarını değiştirmeye zorlanmasını hukuka aykırı bulmuştu. Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesi iptal edilerek artık kadınların soyadlarını değiştirmek zorunda kalmadan evlenebileceği, dava açmaksızın kendi soyadlarını kullanmaya devam edebileceği karara bağlandı. Kadınların evlilikle birlikte soyadlarını koruma hakkına sahip olduğunu ifade eden Altınbaş Üniversitesi İdare Hukuku Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi Nazile İrem Yeşilyurt ve Medeni Hukuk Uzmanı Doç. Dr. Meliha Sermin Paksoy ve bu kararın Resmî Gazetede yayınlanmasına ve iptal edilen maddenin yürürlükten kalkmasına rağmen uygulamada hala eski kanun hükümlerinin izlerinin sürdüğünü ifade etti. Doç. Dr. Paksoy, “Özellikle nüfus idareleri ve evlendirme memurlukları, kadınlara sadece eşlerinin soyadını alma veya kendi soyadlarına ekleme seçenekleri sunmaya devam ediyor. Yani kadınlar hala soyadı değişikliğine zorlanıyor” dedi.

Kadınların evlenince soyadlarını değiştirmeye zorlanmalarının, eşitlik ilkesine aykırı bir uygulama olarak uzun süredir eleştirildiğini ifade eden Yeşilyurt, şunları ifade etti:

“Anayasa Mahkemesi kararı ile bu konuda önemli bir adım atılmış olsa da idari uygulamalarda yaşanan direnç, kadınların haklarını kullanılamaz kılıyor. Kadınların kendi kimliklerini ve soyadlarını koruma hakkı, sadece hukuksal bir konu değil aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitliğinin ve kadının bireysel kimliğinin bir ifadesidir. Kadınların soyadlarını koruma hakkı, kimliklerini kaybetmeden evlilik kurumunda var olabilmelerinin önemli unsurudur.”

Dr. Öğretim Üyesi Yeşilyurt, “Anayasa Mahkemesi kararı uyarınca, kadınlar artık dava açmak zorunda kalmadan soyadlarını koruyabilmeli. Ancak uygulamada, bu haklara rağmen idari direnç ve hukuksuz uygulamalar devam ediyor. Kadınların bu konudaki haklarını daha güçlü bir şekilde savunabilmeleri için idari birimlerin de hukuk düzeninde artık var olmayan yasa ve yönetmelik maddelerine dayanmaya son vermeleri gerekiyor. TMK 187’nin iptali ile evlenen kadının eşinin soyadını almasına veya çift soyadı taşımasına ilişkin yasal zemin ortadan kalkmıştır. Adın değişmezliğinin esas alındığı hukuk sistemimizde TMK 187’nin iptali ve bu maddenin uygulamasına ilişkin yasa altı düzenlemelerin iptale bağlı olarak geçersiz kalması ile sadece evlenen kadının soyadı değiştirme zorunluluğu ortadan kalkmamıştır. Aynı zamanda iptal kararının yürürlüğe girmesinden sonra evlenen kadınlara eşinin soyadını veya iki soyadı taşıma olanağı veren herhangi bir yasal dayanarak artık bulunmamaktadır” diye konuştu.

DOÇ. DR. PAKSOY: AĞIR HUKUK İHLALİ, İPTAL DAVASI AÇILABİLİR

Doç. Dr. Paksoy, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcı olduğunu ve bu kararlara uymamanın ciddi bir hukuk ihlali olduğunu belirterek “Kadınların soyadı değişikliğini zorunlu kılan eski kanun hükümlerine göre işlem yapılması, hukuka aykırı bir uygulama olmasının yanı sıra hizmet kusuru ve görevi kötüye kullanma suçu kapsamında değerlendirilebilir. Ayrıca kadınlar, soyadı haklarını engelleyen uygulamalara ve bu uygulamalara dayanak gösterilen TMK 187’nin iptali sonrası geçersiz kaldığını düşünmemiz gereken Nüfus Hizmetleri Yönetmeliği m. 24’e karşı idari yargıya başvurabilirler. Kadınların yalnızca kendileri hakkındaki soyadı değişikliğini yargıya taşımakla yetinmeyerek tüm hukuka aykırı soyadı değişikliklerine dayanak yapılan Yönetmelik maddesine karşı da dava açmaları kadın haklarının daha fazla güçlenmesi için önemli bir adım olacaktır” diye konuştu.